Maak kennis met onze serie over en met sustainability frontrunners. Doel van de serie is de zichtbaarheid van de voorlopers op het gebied van zero emission en hun aanpak te vergroten en de followers te inspireren. Hoe vullen zij hun rol in? Welke adviezen geven ze?
Vandaag: Wolter van der Vlist, verantwoordelijk voor het inkoopbeleid en strategie bij Dienst Justitiële Inrichtingen(DJI). Hij is na zijn afstuderen als sociaalgeograaf per toeval de inkoopwereld ingerold. Via Randstad, SentrumNovem en opvolgers Agentschap NL en RVO.NL is hij bij DJI geland, een plek die helemaal past bij zijn intrinsieke motivatie om bij te dragen aan de maatschappij. Hij laat door zijn handelen zien wat voor toegevoegde waarde inkoop heeft in het behalen van de klimaatdoelstellingen.
Wolter: “In het klimaatakkoord staat het klip en klaar op de laatste twee pagina’s (236 en 237): de rijksoverheid heeft een voorbeeldrol. Het klinkt misschien moralistisch, maar moeten wij die voorbeeldrol niet ter harte nemen? De ecologische footprint van DJI is gigantisch, we zijn een uitvoeringsorganisatie waarmee we met meer dan 15 duizend medewerkers dagelijks zorgdragen voor het welzijn van 10.000 gedetineerden. Als wij in de instellingen met wegwerpspullen werken, dan geef je het verkeerde signaal af. Traditioneel wordt de afdeling ‘inkoop’ altijd gezien als lastig. Wij proberen dit om te draaien; van reactief naar proactief, inkopen met impact. Wij laten zien dat we een waarde toevoegende schakel zijn in de organisatie, door direct bij te dragen aan de doelstellingen. Aanbesteding per aanbesteding zijn wij scherp. Laatst sprak ik een collega, die volop aan het plannen maken was geslagen – beginnen met de board, SDG’s koppelen aan de organisatiedoelstellingen etc. Toen ik vertelde hoe wij aan het werk zijn gegaan, klonk de verzuchting, jullie zijn gewoon begonnen. Met ons wagenpark, de koffiemachines, de was, kleding, alle categorieën langs. Elke keer dat je de kans hebt, doe je het anders. Dat is ook het mooie aan overheidsinkopen, na 4 jaar kan je alles radicaal omgooien, dat is ontzettend gaaf.”
Wat kunnen we leren van deze energieke duizendpoot? Hoe neemt hij collega’s en leveranciers mee om keer op keer voor de beste oplossing te kiezen? We stellen Wolter vier persoonlijke vragen.
Wat adviseer je organisaties die starten met sustainability?
Wolter: “Mijn advies: ‘start, als je dat doet heb je het belangrijkste al gedaan, het moeilijkste is beginnen’. Deze Japanse wijsheid komt uit het boek ‘de jonge Samoerai’ dat ik laatst voorlas aan mijn oudste zoon. Mijn toevoeging daaraan is, ‘houd het daarbij simpel’. Niet kopen is altijd het meest duurzaam. Denk hierbij aan het tegengaan van voedselverspilling en het verlengen van de levensduur van bijvoorbeeld koelkasten en tv’s. Deze stappen kunnen we zetten met leveranciers en met de gedetineerden (als het gaat om de gebruiksfase), 25% minder inkopen, daar kan geen circulair programma tegenop, niet inkopen is het mooiste!
“Houd het simpel, niet kopen is altijd het meest duurzaam.”
Voordat we beginnen, maken we een foto van de huidige situatie. Dat hebben we gedaan middels een rapport over onze ecologische voetafdruk. Dan weet je waar de grote brokken werk zitten en voorkomt het dat ik aan de slag ga met duurzaam papier terwijl er veel meer impact te behalen is bij het voeden van 10.000 gedetineerden. Dat voorkomt ook gênante artikelen in de krant, zegt hij lachend.”
Wat adviseer je de volgende generatie sustainability managers?
“Voorkom losgaan op ambities. Ambities komen vaak over als hobby, of als wensdenken. De doelstellingen van de rijksoverheid zijn al vrij pittig, met 50% CO2 reductie in 2030, we mogen in onze handen knijpen als dat lukt. Ik denk dat het sneller kan en moet. Realiseer gewoon die doelen, vandaag, want dan ontstaat er veel meer energie en gaat alles ook veel sneller. Om met een voorbeeld te komen. Als een tv kapotging, vervangen we die altijd zo snel mogelijk. Stel dat we die kapotte tv pas na 2 weken vervangen. En als iemand 2 keer voor een kapotte TV zorgt, dan gaat daarna de huur omhoog. Als je met dit soort concepten begint, dan zie opeens, hé dit kan ook, en dat ook. Natuurlijk geven de Rijksbrede doelstellingen wel steun en houvast, ik kan altijd terugvallen op de missie en visie van de organisatie. Ik ben intrinsiek gemotiveerd, met het risico dat ik doorsla en men mij ziet als ‘de groene gek’. Door de doelstellingen kan ik dat tegenwoordig makkelijk pareren. Ik ben wel eens ‘aangevallen’, en laat dan gewoon zien, dit zijn de doelstellingen die Rutte heeft ondertekend, ik ben gewoon een ambtenaar die helpt die doelstellingen te realiseren. Of misschien had ik de vraag terug moeten stellen: is het niet mijn plicht om het rijksbeleid uit te voeren als ik daarvoor in de positie ben?
Het blijft een interessante vraag of we over 40 jaar nog een sustainability manager over hebben. Misschien leven we in 2060 wel in een ideale wereld, met schone lucht, schoon water, een negatieve CO2 uitstoot, dan is de sustainability manager overbodig. Aan de andere kant, als je leest wat de wetenschappers schrijven, dan zouden de doelen van 2050 eigenlijk in 2030 gehaald moeten worden, willen we deze planeet nog kunnen redden, dat is vrij beangstigend. Ik lees nu het boek ‘Zes graden’ van Mark Lynas, waar je heel duidelijk alle cascade effecten ziet van opwarming van de aarde.”
Wat adviseer je je jongere zelf?
“Ten eerste, durf te vragen. Niet altijd alles hoeft functioneel te zijn. Ik kan een leverancier ook gewoon vragen om iets aardigs te doen. Of hoe we samen sociale impact kunnen maken in de bajes. En dan merk je dat heel veel leveranciers er nog nooit zijn geweest. Gewoon vragen is zo gek nog niet. Dit geldt ook voor onze community, in het duurzaamheidsnetwerk is iedereen bereid om te helpen, het is gewoon goed volk, zegt Wolter met een lachje erbij.
“Er is meer in het leven dan functionaliteit. Ik kan een leverancier ook gewoon vragen om iets aardigs te doen.”
Ten tweede, wees scherper. Ik heb dit geleerd met de rijksbrede doelen. Tegen iedereen die tegen mij zegt, ‘moet dat nu’, kan ik zeggen, de doelen zijn er voor 2030, alleen niemand vertaalt ze naar 2021. We moeten vandaag aan de slag! Mijn eye opener was tijdens een presentatie over ‘duurzaam inkopen’ vanuit PIANOo. Tijdens deze training ging het heel erg over drempels, we bannen dit uit, we bannen dat uit, we willen dit ietsje schoner en dat ietsje beter. Maar als je bijvoorbeeld met Europese normen gaat werken voor auto’s, dan krijg je geen electrische auto’s maar verbeteringen in de marge. Je moet soms verder kijken dan de opgelegde criteria, scherp kijken naar je doelstellingen en dan niet gaan voor ‘minder vuil’ maar voor ‘ik wil het schoon doen’.
Ik merk ook als ik deze twee adviezen combineer, ik versteld sta hoeveel partijen al bezig zijn met duurzaamheid en wat de mogelijkheden zijn. Neem de aanbesteding voor koffie. Je kan een uitvraag doen naar 500 nieuwe machines, of je kan een uitvraag doen naar 500 nieuwe machines, een transparante keten en een eerlijke prijs voor koffie. Als wij dat eisen, en deze duidelijke ambitie opnemen in de aanbesteding, komen er hele mooie voorstellen. Onze opdracht is gegund aan Maes een leverancier die samenwerkt met een eenpitterszaak met gedetineerden die de koffie branden. Ze kopen hun koffie in bij Pure Africa, die twee keer de wereldhandelsprijs voor koffie betalen. Dan heb je echt een voortrekkersrol, en dat hangt dus puur samen met de manier van uitvragen.
Wat zijn je daily mantra’s?
“Allereerst, werk met de kracht van verbeelding. Ik ben geïnspireerd door Glastonbury, een festival opgericht door een boer (zijn boerderij heet de Worthy Farm), die het inricht zoals hij het wil. En dat is met oog op de samenleving. Het is in de jaren ’70 begonnen vanuit de anti-kernwapenbeweging, waarbij alle opbrengsten naar goede doelen gaan zoals Greenpeace, WaterAid en Oxfam Novib. Er werken extreem veel vrijwilligers die er heel veel energie in stoppen, niet omdat het nut heeft, maar omdat het leuk is. Zoals het schilderen van alle afvalbakken, het geeft mensen werk en zingeving, en alle gasten worden er blij van. In dit geval kiezen ze niet voor de goedkoopste afvalbak, maar voor de mooiste, waar aandacht in zit, mensen blij van worden. Dit bewijst dat het anders kan, je kan zaken anders organiseren. Een mooie methode hiervoor is beschreven door Rob Hopkins, from what is to what if, unleashing the power of imagination. Hij geeft workshops waarin hij mensen hele grote vragen stelt waar men nu nog geen antwoord op heeft, bijvoorbeeld, hoe ziet 2050 eruit als plastic en staal niet meer bestaat? Tijdens de sessie werken mensen dit uit, maken het beeldend, en het fascinerende is dat jaren later veel van die ideeën zijn gerealiseerd, puur door de kracht van de verbeelding. Het boek geeft veel schitterende voorbeelden.
Ten tweede, en dit klinkt misschien een beetje cheesy, maar ik ben inmiddels 600 dagen geleden gestopt met het drinken van alcohol. Ik gebruik de app, Sober Time, die je iedere ochtend een inspirerende quote toestuurt. Een van de laatste die me is bijgebleven is: ‘The secret of change is not fighting the old, but building the new’. Dat spreekt me heel erg aan. Richt je energie op het nieuwe, bouw aan de toekomst, aanbesteding voor aanbesteding, contract voor contract.”
Met deze serie willen we als nlmtd.com sustainability rolmodellen in de spotlight zetten; welke personen geven leiding en inhoud aan de sustainability ambitie binnen organisaties (wie zijn dat en hoe doen ze dat, in welke mate verschillen ze van elkaar, en wat is de reden daarvoor). Ben of ken je een sustainability leader die niet mag ontbreken? Neem contact op met ons: henriette@nlmtd.com of daisy@nlmtd.com. Wil je inzicht krijgen in jouw sustainability performance en waar je het beste mee kunt beginnen? Klik hier voor onze kickstarter!
