Korik Alons
Co-founder
Korik Alons is expert op het gebied van strategievorming en executie. Hij heeft een
achtergrond in toegepaste wiskunde en bedrijfskunde en is partner bij nlmtd.
Korik heeft 10-15 jaar ervaring als strateeg en adviseur in een grote verscheidenheid aan organisaties in binnen- en buitenland. Daarnaast is hij een ervaren programmamanager met veel hart voor Duurzaamheid en Innovatie.
Deel dit artikel
Data en AI spelen een steeds grotere rol bij het versnellen van de energietransitie. De Rotterdamse haven laat zien hoe dat werkt in de praktijk en wat andere bedrijven daarvan kunnen leren.
De verduurzaming van industrieclusters is een complexe puzzel. Voor het plannen en bouwen van nieuwe energie-infrastructuur – denk aan netverzwaring, een warmtenet of waterstoffabriek – gaat het al snel om periodes van tien jaar en meer. Tel daarbij ook nog eens de problemen met netcongestie, schaarse ruimte en beperkte kabelcapaciteit op. Deze cocktail van uitdagingen dwingt bedrijven en overheden om veel slimmer en efficiënter met elkaar samen te werken. Data en AI blijken hierbij onmisbare bouwstenen. Niet als hype of buzzword, maar als concreet hulpmiddel om inzicht te krijgen in energiestromen, het benutten van kansen en het beperken van risico’s. In de Rotterdamse haven wordt dat al in de praktijk gebracht.
Rotterdamse haven: verduurzaming versnellen met data
‘De Port of Rotterdam zorgt voor zo’n 15 procent van de Nederlandse CO₂-uitstoot. Het verduurzamen van de industrie in dit gebied is dus niet alleen onze ambitie, maar ook onze verantwoordelijkheid’, zegt Douwe van der Stroom. Hij is verantwoordelijk voor digitale innovaties bij het Havenbedrijf Rotterdam. De energietransitie raakt de haven op meerdere fronten. Het meest zichtbaar zijn investeringen in de fysieke infrastructuur, zoals waterstofleidingen, warmtenetten en CO₂-afvang. Maar ook onder de motorkap moet er belangrijke puzzelstukken gelegd worden om de energietransitie. ‘Dit gaat onder meer om data en digitalisering waarmee we die fysieke infrastructuur slimmer kunnen inrichten’, aldus Van der Stroom.
Port of Rotterdam koos er al jaren geleden bewust voor om data als versneller in te zetten. Niet alleen voor eigen gebruik, maar vooral om industriële klanten te helpen om sneller te verduurzamen. ‘De energievraagstukken waarmee zij dealen zijn vaal groot en complex. Als havenbedrijf zijn we weliswaar geen eigenaar van fabrieken of energiecentrales, maar hebben wel een rol als facilitator. Zie ons als de goede huisbaas die de juiste condities creëert voor het aanjagen van de verduurzaming.’
Samenwerken zonder concurrentierisico’s
Infrastructuur beter afstemmen op toekomstige verduurzamingsplannen. Daarvoor is inzicht nodig, zeker als het om de langetermijnplannen van industriële bedrijven gaat. Klein probleem: dit soort data is vaak gevoelig. Data Safehouse Nederland biedt hiervoor een oplossing. “We verzamelen data over hoe en wanneer bedrijven verduurzamen en stellen die beschikbaar voor netbeheerders en overheden. Zo kunnen zij hun investeringen voor de infrastructuur tijdig plannen”, vertelt Niek de Jong. Rotterdam gold hierbij als proeftuin. De kracht zit volgens De Jong in de pragmatische aanpak: klein beginnen, leren, en opschalen. Er blijkt veel behoefte aan deze oplossing. “De infrastructuur die nodig is voor de energietransitie, zoals extra elektriciteitskabels, waterstofleidingen en CO₂-opslag, vergt jarenlange voorbereiding. Maar om die plannen te maken, heb je goed inzicht nodig in de plannen van bedrijven. Wanneer stappen zij bijvoorbeeld over op waterstof en wanneer nemen ze dan een elektrolyser in gebruik? Die informatie was er op landelijk niveau simpelweg niet. Omdat deze informatie concurrentiegevoelig is, werken bedrijven niet zomaar samen. Daarom is het Data Safehouse opgezet, als onafhankelijke stichting. Vertrouwen en goede governance zijn cruciaal. Wij zorgen dat de data beschermd blijven en alleen gebruikt worden waarvoor ze bedoeld zijn: het versnellen van de energietransitie.”
Van visie naar concrete oplossingen
Maar hoe ziet dat er in de praktijk precies uit? Dat laat zich het beste uitleggen aan de hand van een voorbeeld. In samenwerking met nlmtd en BIT werd onlangs een virtueel energiesysteem opgeleverd, een digitaal prototype dat precies in kaart brengt wat de effecten zijn van verduurzamingsmaatregelen in het havengebied. ‘Wat gebeurt er bijvoorbeeld als een fabriek sluit? Wat zijn de gevolgen als er extra windmolens of batterijen worden geplaatst? En hoe beïnvloeden pieken en dalen in energievraag de infrastructuur? Dit visualiseren helpt enorm’, vertelt Van der Stroom. ‘Door scenario’s inzichtelijk te maken, krijgen we partijen in het havengebied sneller mee in de beoogde transitie. Zo’n prototype laat namelijk concreet zien hoe data en AI bijdragen aan de energietransitie.’ Inmiddels werken ze bij Port of Rotterdam aan de volgende stap: een minimum viable product (MVP) dat gebruikt kan worden door ruim 150 bedrijven in het havengebied.
Dit voorbeeld laat zien hoe AI en data helpen bij planning en inzicht. Maar ook als het gaat om optimalisatie zijn er use cases mogelijk. Denk aan het verschuiven van piekbelasting of het afstemmen van energievraag en -aanbod tussen bedrijven in een cluster. Zo worden bestaande stroomnetten beter benut en hoeft netcongestie ineens geen spelbreker meer te zijn. De ervaringen uit Rotterdam worden inmiddels op grotere schaal toegepast. Wat begon als regionale samenwerking, groeide uit tot een landelijke aanpak via Data Safehouse Nederland (zie kader). Inmiddels zijn in alle zes Nederlandse industriële clusters vergelijkbare data-initiatieven gestart.
Samenwerking als cruciale factor
Data praktisch inzetten. Bij nlmtd zien ze dat veel bedrijven hiermee worstelen. Dit adviesbureau helpt organisaties toekomstbestendig te worden en transities in co-creatie te versnellen. Samenwerking is volgens Korik Alons van nlmtd de sleutel, zo blijkt ook uit de ervaringen bij Port of Rotterdam. ‘Je hebt als bedrijf namelijk te maken met complexe systemen die je niet alleen kunt overzien of beïnvloeden. Daarom werken wij in ecosystemen: clusters van bedrijven, netbeheerders en overheden die samen optrekken. De energietransitie raakt nu eenmaal ketens, niet losse bedrijven.’ Een goed voorbeeld van zo’n samenwerking is de Netcongestiekaart die nlmtd samen met netbeheerders ontwikkelde. ‘Daarmee maken we inzichtelijk waar de knelpunten zitten en waar er nog ruimte is. Zo kunnen bedrijven én beleidsmakers beter sturen.’ Volgens Alons helpt het in ieder geval om klein te beginnen. ‘We werken iteratief, zetten eerst een pilot op en bouwen dat langzaam uit. Zo krijg je draagvlak, leer je onderweg en bouw je samen aan oplossingen die echt werken.’
En zo zijn er meer waardevolle lessen voor bedrijven en clusters die voor hun energievraagstukken aan de slag willen met data. ‘Begin klein, maar wel concreet’, zegt Alons. ‘Een prototype of pilot geeft snel inzicht en helpt om interne en externe stakeholders mee te krijgen. Zorg verder voor goede governance. Duidelijke afspraken over datagebruik en -bescherming zijn essentieel om samenwerking mogelijk te maken. Daarnaast adviseren we om pragmatisch te blijven. Wees voorzichtig met al te grote woorden. Zet liever concrete stappen en streef naar continue verbetering.’
Samen sneller vooruit
De energietransitie vraagt om versnelling. Data blijkt daarin van onschatbare waarde. ‘Uiteindelijk draait het om impact’, zegt Van der Stroom. ‘Data en AI helpen ons om keuzes beter te onderbouwen, scenario’s inzichtelijk te maken en sneller te handelen. Dat is waar de energietransitie op wacht. Data en in de inzet van AI helpen ons daarbij. Niet als doel op zich, maar als onmisbare versneller.
