Eerste hulp bij uitzonderingen: schakelen in het hart van de Covid-Crisis.
Uitdaging
Tijdens de coronapandemie kregen de GGD’en de opdracht om in zeer korte tijd een landelijke Covid vaccinatiecampagne op te zetten. De uitdaging: miljoenen Nederlanders op een veilige, snelle én toegankelijke manier vaccineren, waarbij kwetsbare doelgroepen met specifieke behoeften niet uit het oog werden verloren.
Resultaten
nlmtd ontwikkelde een innovatieve aanpak die het mogelijk maakte het vaccinatieproces effectief te organiseren voor uiteenlopende doelgroepen en veranderende omstandigheden, en dit op te schalen om ervoor te zorgen dat iedereen toegang kreeg tot een vaccin.
Klant
De GGD is een netwerk van 25 regionale gezondheidsdiensten die samen verantwoordelijk zijn voor publieke gezondheid en infectieziektebestrijding in Nederland.
In het kort
Tijdens de coronapandemie stonden de GGD’en voor een immense uitdaging: miljoenen mensen vaccineren, met voortdurend veranderende randvoorwaarden vanuit de politiek, nieuwe vaccins en een veelheid aan doelgroepen. nlmtd werd ingeschakeld om de coördinatie van uitzonderingen te stroomlijnen, processen te structureren en te versnellen. Door slimme standaardisering, een multidisciplinaire aanpak en nauwe samenwerking met huisartsen, zorginstellingen en ministeries, werd onder hoge druk een flexibel maar robuust systeem opgezet. Daarmee kregen ook kwetsbare groepen – zoals dak- en thuislozen, mensen zonder papieren of met een beperking – toegang tot de vaccinatie. Het resultaat: een breed gedragen, toegankelijke en schaalbare vaccinatiecampagne.
Waar het om ging, was dat iedereen – ongeacht afkomst, verblijfsstatus of beperking – dezelfde kans kreeg op bescherming. Daar hebben we onder extreme druk een werkbare structuur voor neergezet.
Uitdaging
Vaccineren onder ongekende omstandigheden
Aan het begin van de pandemie werd vaccineren in Nederland verdeeld over meerdere partijen, waaronder huisartsen en ziekenhuizen. Toen bleek dat het Pfizer-vaccin breed inzetbaar was, werd de opdracht bij de GGD’en gelegd: richt de landelijke vaccinatiecampagne in.
Al snel werd duidelijk dat dit een gigantische logistieke én maatschappelijke operatie zou worden. Het draaide niet alleen om opschaling, maar vooral ook om het bereiken van álle doelgroepen: van ouderen, mensen met een beperking, arbeidsmigranten en, mensen zonder verblijfsstatus, tot de grote griepprikgroep van 1,7 miljoen mensen. Dat vergde niet alleen medische, maar ook sociale en logistieke maatwerkoplossingen.
Proces: structuur in de chaos
Fase 1: Uitzonderingen in kaart brengen
nlmtd werd ingeschakeld voor projectleiding op specifieke implementaties en maatwerk – bijvoorbeeld voor nieuwe vaccins of bijzondere doelgroepen. Steeds vaker kwamen uitzonderingen op de standaard binnen. De vaccinatieprocessen waren ontworpen op schaal, maar niet op nuance.
Om die variatie beheersbaar te maken, ontwikkelden Jan en Suzanne met hun team een aanpak waarbij elke doelgroep systematisch geanalyseerd werd. Zo werd er bijvoorbeeld gekeken naar:
- Waar wijkt dit af van het standaardproces?
- Wat zijn medische en juridische aandachtspunten?
- Wie zijn de stakeholders?
- Hoe bereik je deze doelgroep op een heldere manier?
Fase 2: Ontwikkeling van een checklist en dashboard
Vanuit de praktijk groeide een vaste werkwijze: een scan die elke doelgroep langs dezelfde multidisciplinaire ‘blokken’ legde (denk aan uitnodiging voor toeleiding plaatsen, uitnodiging, locatie, soort vaccin, registratie). Dit werd ondersteund door een eenvoudig maar effectief dashboard en een betrokken team van artsen, juristen, IT’ers en operationeel specialisten.
Fase 3: Inclusiviteit en opschaling hand in hand
Met de checklist als basis werd het mogelijk om snel nieuwe doelgroepen toe te voegen aan de campagne, elk met hun eigen aanpak en aandachtspunten. Zo ontstond een gestructureerde manier om bijvoorbeeld de griepprikgroep verantwoord te bereiken. Daarnaast werd er gekeken naar het vraagstuk over de opschaling van vaccinatie capaciteit. Dit werd in korte tijd opgevoerd van 100.000 naar 1,2 miljoen prikken per week. Zowel massavaccinatie als lokaal maatwerk kregen hierdoor een plek in de strategie.
Deepdive:
Kwetsbare doelgroepen echt bereiken
Eén van de grootste uitdagingen lag in het bereiken van kwetsbare en bijzondere doelgroepen. In totaal ging het om tientallen verschillende groepen. Denk hierbij aan:
- De niet-mobiele thuiswonenden, en verzorgingstehuizen: In plaats van mensen naar de priklocatie te brengen, werd een proces ingericht om vaccinaties op locatie uit te voeren, terwijl er niks verloren ging aan medische veiligheid en registratie.
- Vaccinatie twijfelaars: Door op lokaal niveau in te spelen op context en behoeften (bijvoorbeeld met laagdrempelige plekken en vertrouwde gezichten) werd de drempel tot vaccinatie verlaagd.
- Mensen zonder adres of status: Via samenwerking met opvanginstellingen, wijkteams en artsen werd ook deze groep bereikt.
Door elke doelgroep te benaderen vanuit praktische toegankelijkheid, en niet te redeneren vanuit systemen, werd vaccineren echt bereikbaar voor iedereen.
Resultaten
Als eindresultaat lag er een gestructureerd werkproces waarmee op een consistente manier kon worden omgegaan met de vele doelgroepen en uitzonderingen binnen de landelijke vaccinatiecampagne. Dankzij deze aanpak kregen ook kwetsbare en vaak vergeten groepen daadwerkelijk toegang tot een vaccinatie. In zeer korte tijd zijn meerdere vaccins succesvol geïmplementeerd, ieder met hun eigen logistiek, doelgroep en communicatiestrategie.
De aanpak van nlmtd creëerde bovendien een blauwdruk die inmiddels geborgd is in de Landelijke Functionaliteit Infectieziektebestrijding (LFI).
Gestructureerd, doortastend, met onvoorwaardelijke inzet en een flexibele houding zijn complexe vraagstukken in deze crisis snel en vakkundig opgepakt. De mensen van nlmtd onderscheiden zich door hun nuchtere en realistische kijk op deze vraagstukken en de vertaling naar een pragmatische en haalbare uitvoering.
Next steps
Na de coronacrisis zijn de werkwijzen geborgd binnen het RIVM via de opgerichte Landelijke Functionaliteit Infectieziektebestrijding (LFI). nlmtd stond aan de basis van deze nieuwe organisatie-eenheid en hielp bij het vertalen van de lessen uit de praktijk naar structuur, werkwijzen en processen. Op dit moment is nlmtd betrokken bij het verder operationeel maken van de LFI. Dit maakt het mogelijk om bij toekomstige uitbraken of crisissituaties direct op te schalen met behulp van bestaande draaiboeken, structuren en kennis
Conclusie
Wat begon als een reactieve interventie op vaccinatie-uitzonderingen, groeide uit tot een strategisch fundament voor inclusieve crisisinterventie in Nederland. Mede dankzij de pragmatische én strategische aanpak van nlmtd – gericht op snelheid, eenvoud en bereik – konden miljoenen Nederlanders gevaccineerd worden zonder dat kwetsbare groepen uit beeld raakten.
Meer weten? Wij werkten hieraan!
Jan Wieringa
Jan Wieringa
