Idee 7: Droom groot en lever topprestaties
Als er iets is dat we kunnen leren van startups wanneer het gaat om waarde creëren voor de klant, dan is het wel groot denken. Niet een beetje groot, maar groot, groter, grootst. De maan is al te klein geworden, op naar Mars! Dat is in elk geval de droom van bijvoorbeeld Elon Musk. Maar ook Richard Branson en Amazon-oprichter Jeff Bezos delen die droom. Of we daadwerkelijk met z’n allen op Mars belanden of niet, alleen wie durft te verdwalen, vindt nieuwe wegen. En het experimenteren om dat doel te bereiken, levert ongetwijfeld mooie, nieuwe innovaties op die anders nooit het daglicht hadden gezien. Maar wat begint met een droom, is uiteindelijk een kwestie van keihard werken en niet minder dan topprestaties willen leveren.
Gemeenschappelijke droom
Succesvolle startups en hun leiders hebben een duidelijke, gemeenschappelijke droom. Een inspirerende visie, waaraan mensen graag willen meewerken. Zoals Antoine de Saint-Exupery, auteur van Le Petit Prince, zegt: ‘Als je een schip wilt bouwen, geef mensen dan geen orders, beveel ze niet hout te verzamelen en het werk te verdelen. Nee, leer ze alleen maar om te verlangen naar de oneindige zee.’ Bekend is de anekdote van president John F. Kennedy, die in 1961 voor de eerste keer het NASA-hoofdkwartier bezocht. Terwijl hij werd rondgeleid ontmoette hij een man die de vloer aan het dweilen was. Kennedy groette de man en vroeg wat hij deed bij NASA. Het antwoord van de schoonmaker luidde: ‘Ik help mee om mensen op de maan te laten landen.’
Het vermogen om te dromen is wat ons onderscheidt van de meest geavanceerde technologie. Ons vermogen om ons te verwonderen, onze verbeeldingskracht, dat is waardoor wij in technologische tijden relevant blijven. Een droom is iets waar je in gelooft, waar je je energie uithaalt en je met hart en ziel voor wilt inzetten. Dat is iets heel anders dan het maken van winst, wat vooral een resultaat is van een succesvol gerealiseerde droom. ‘Wanneer je dingen doet die je leuk vindt, doe je ze zonder aan geld te denken’, zei Steve Wozniak al. Een houding die Apple in elk geen windeieren heeft gelegd.
Visualiseer de droom
Om die droom echt een gemeenschappelijke te maken werkt het overigens goed om die droom en de weg daar naartoe de vorm te geven van een verhaal dat je makkelijk kunt vertellen. Als je dat verhaal ook nog eens visualiseert in een zogenaamde roadmap, dan communiceert dit makkelijk naar iedereen in je organisatie en naar de diverse groepen stakeholders daarbuiten.
Grote dromers
Het kenmerk van een grote droom is dat aanvankelijk iedereen denkt dat het onmogelijk is of op zijn minst onwaarschijnlijk om hem te verwezenlijken. Onderstaande voorbeelden van ‘onmogelijke’ ambities die toch mogelijk bleken, tonen aan dat een droom niet groot genoeg kan zijn.
- Disney wilde mensen blij maken door het beste bedrijf ter wereld worden op alle gebieden van entertainment voor het hele gezin.
- Microsoft had als visie dat er een computer moest staan op elk bureau in elk huis.
- Apple wilde technologie democratiseren met producten die iedereen wil gebruiken.
- Starbucks droomde ervan het meest direct herkenbare drankenmerk ter wereld te worden.
- Amazon had de ambitie om elk boek dat ooit geprint was, in minder dan een minuut beschikbaar te maken voor iedereen.
- En Google streeft ernaar om informatie vanuit de hele wereld te organiseren en voor iedereen toegankelijk en bruikbaar te maken.
Begin met het einde voor ogen
Wat is het hogere doel van jouw organisatie? De begrafenismetafoor van Stephen Covey is nog altijd een handig handvat om jouw waarden en dromen te ontdekken: stel je voor dat je na je dood getuige bent van je eigen begrafenis. Je ziet de mensen die gekomen zijn om afscheid te nemen en luistert naar wat ze over je zeggen. Hoe zou je herinnerd willen worden op je werk? En je familie en vrienden, wat zouden zij zeggen over je karakter, over wat je hebt bijgedragen of gepresteerd? En wat je willen dat ze over je zeggen, maar heb je nu nog niet gedaan? Door vooruit te denken naar het einde kun je beoordelen of wat je vandaag doet echt de moeite waard is. Dit kun je ook doen voor je bedrijf: hoe ziet dat eruit en wat heb je daarmee bereikt als je ermee ophoudt? Dat maakt het een stuk eenvoudiger om te bepalen wat de juiste stappen zijn. Ook een leuke: hoe zou je toekomst eruit zien als je helemaal opnieuw mocht beginnen?
Beklim je de juiste ladder?
Achter ‘Begin met het einde voor ogen’, gaat een wetmatigheid schuil: alles wordt twee keer geschapen. Eerst in gedachten en daarna in de realiteit. Volgens Covey draait die eerste schepping, het maken van plannen, om ‘leiderschap’. De tweede schepping, de uitvoering, gaat om ‘management’. Leiderschap hoort in zijn visie altijd vóór management te komen. Een manager probeert namelijk meestal zo snel mogelijk de ladder op te klimmen. Maar een leider moet eerst kijken of de ladder wel tegen de juiste muur staat. Daarmee voorkom je dat je keihard werkt, om daarna te ontdekken dat je die ladder eigenlijk op een andere plek neer had moeten zetten. Of misschien had je zelfs wel beter een klimtouw kunnen nemen. Of nog erger, de trap of lift.
Kijk als kind, handel als een leider
Groot dromen klinkt simpel, maar het blijkt lastiger dan je denkt. Zelfs als je de juiste cultuur hebt gecreëerd, voluit leiding geeft aan vernieuwing en een kantoor hebt dat aanzet tot creativiteit. Adriaan Wagenaar geeft in Groot denken als belangrijkste reden aan dat we zaken over het hoofd zien. Het ligt niet aan te weinig weten of te weinig kunnen, we zien dingen simpelweg niet in het juiste perspectief, maken denkfouten, blijven vastzitten in patronen en routines van ‘kan niet’, en we kijken te veel naar beperkingen in plaats van kansen te zien. Daardoor richten we onze aandacht op het ontbreken van één kapitaalbron, in plaats van het tot bloei brengen van de andere hulpbronnen.
Dat heeft de nodige gevolgen: we missen marktkansen en verspillen kapitaal, in de vorm van geld, ideeën, talent, relaties en bezieling. En dat in een wereld die almaar complexer wordt en waarin beslissingen steeds sneller genomen moeten worden. Wagenaar weet wat we nodig hebben om wel groot te kunnen denken: een combinatie van open geest, verbeeldingskracht, vindingrijkheid, moed, daadkracht en veerkracht. Daarvoor hoef je niets nieuws te leren, het is juist zaak terug naar af te gaan: benut de kwaliteiten die je als kind al had. Kijk als een kind, handel als een leider.
Groot denken is niets meer of minder dan kansen vinden die voor je neus liggen. Geen toevalstreffer of een techniekje, maar een routine die je kunt ontwikkelen, meent Wagenaar. Je kunt naar de sportschool gaan en een ‘tool’ of techniek oefenen, maar je krijgt pas resultaat als je er een routine van maakt. Dat geldt ook voor groot denken.
Hoe je groot denken tot een routine maakt:
- Maak het groot, denk in mogelijkheden
- Maak het klein, zie de details en volg de stroom
- Overwin weerstand
- Organiseer je helpende omgeving
- Speel!
Start met 'why'
Ook Simon Sinek meent dat veel organisaties de verkeerde kant op denken. Sinek laat dit zien aan de hand van zijn bekende Golden Circle. Waar de meeste organisaties beginnen met wat hun product of dienst is (de buitenste ring) en hoe het zich onderscheidt (de middelste ring), claimt Sinek dat het geheim van succes ligt in het waarom (de binnenste ring). ‘Start with why’ is zijn motto. Denk van binnen naar buiten, begin met uit te leggen waarom je iets doet, vertel dan hoe je dat doet en dan pas waarmee.
Kinderlijke genialiteit
Net als Wagenaar gaat ook Sinek terug naar het kind. Kinderen doen niet anders dan de ‘waarom’-vraag’ stellen, regelmatig tot wanhoop van hun ouders. Die vragen hebben een belangrijk doel: de wereld leren begrijpen. Hoe ouder je wordt, hoe meer de nieuwsgierigheid afneemt en hoe minder vaak we geneigd zijn de waarom-vraag te stellen.
Toch helpt juist die vraag bij het groot dromen, denken en doen, zoals ook Einstein ons leert: ‘Ik heb geen speciaal talent, ik ben alleen gepassioneerd nieuwsgierig’, zei hij zelf. Zijn nieuwsgierigheid kwam vooral voort uit een kinderlijke verwondering waardoor hij steeds opnieuw vragen bleef stellen over zaken waar ‘gewone volwassen niet de moeite nemen om zich het er het hoofd over te buigen’. Daardoor was hij in staat uit bekende feiten nieuwe inzichten te creëren. Zo bracht Newtons appel hem tot het inzicht E=mc², waarmee geheimen van het universum werden onthuld. Dankzij kinderlijke genialiteit.
Waar geloven we echt in? Vervolgens is het de kunst om vanuit die overtuiging te handelen. Dat maakt je boodschap geloofwaardig en bevlogen en dat is weer nodig om klanten jouw product te laten kopen en community’s binnen en buiten de organisatie te bouwen. Zoals Sinek stelt: ‘Mensen kopen niet wát je doet, ze kopen waarom je het doet.’ Dit geldt overigens vooral voor de voorlopers, de trendsetters, de pioniers, die beslissen op basis van gevoel. Maar als er een schaap over de dam is, dan volgen er meer, weten we.
Van droom naar doelen: Big Hairy Audacious Goals
Bij dromen horen doelen om ze te verwezenlijken en ook die mogen groot zijn. Big Hairy Audacious Goals noemt Jim Collins die, kortweg BHAG, spreek uit: biehek. Elk bedrijf heeft doelen. Maar er is een verschil tussen een vaag doel hebben en volledig worden uitgedaagd door een enorm doel, zoals het beklimmen van een bergtop. Dat is wat Kennedy deed, toen hij op 25 mei 1961 het Congres vertelde dat ‘dit land zichzelf zou moeten committeren tot het bereiken van een doel om binnen tien jaar een man voet op de maan te laten zetten en weer veilig op aarde te laten landen.’ Een waanzinnig doel op dat moment. Dat maakte het juist zo’n krachtig instrument. En het leidde ertoe dat zelfs de schoonmaker voelde dat hij bijdroeg aan een groter doel. Een BHAG stimuleert team spirit, het geeft energie en raakt iedereen die ervan hoort. Het beeld van de maanlanding was zo simpel en tegelijk zo sterk, dat iedereen het kon begrijpen en eraan wilde bijdragen op zijn eigen manier. Omschrijf je doelen daarom zo, dat ze een beweging naar voren veroorzaken.
Piramides bouwen
Om je grote droom te verwezenlijken is het nodig deze te vertalen naar onderliggende doelen. Deze doelen vertaal je weer naar onderliggende activiteiten. Met mijn opdrachtgevers bouw ik daarvoor zogenaamde KPI-piramides. Helemaal bovenin staat de droom. Die splitsen we een niveau lager uiteen in doelen. Aan die doelen koppelen we weer een niveau lager de benodigde prestaties. Die vertalen we vervolgens in meetpunten: kritieke prestatie indicatoren (KPI’s). Van daaruit gaan we dit steeds verder verfijnen naar de niveaus van de onderneming: welke prestaties moet een divisie leveren voor de realisatie van het hoogste doel? En welke prestaties moeten de businessunits binnen die divisie leveren om de prestaties van de divisie te verwezenlijken? En de afdelingen binnen die businessunits? En de teams binnen die afdelingen, enzovoort. Zo zijn alle activiteiten binnen de organisatie integraal gericht op het hogere doel. Daardoor is de effectiviteit hoog en weet iedereen dat hij een directe en waardevolle bijdrage levert aan het doel, wat zorgt voor motivatie en tevredenheid.
En zoals de oude Egyptenaren al wisten: piramides bouw je voor de eeuwigheid.
Gedraag je als een egel
In zijn bestseller Good to Great, stelde Collins ook dat je naast de BHAG ook discipline nodig hebt, waarmee hij de discipline van Ghoshal onderstreept. Een bedrijf heeft de discipline nodig om de beste in zijn branche te worden en vervolgens te blijven innoveren. Gedraag je daarbij als een egel, is zijn advies: blijf doen waar je goed in bent. Volgens Collins moet elk bedrijf zichzelf drie vragen stellen: waar kunnen wij het beste ter wereld in zijn, waar zijn wij gepassioneerd over en wat zorgt voor financieel rendement? Dit noemt hij het ‘egelconcept’. Het kantelpunt van ‘good’ naar ‘great’ is een vliegwiel. Elke stap die je dichter bij het egelconcept van je bedrijf brengt, zorgt er ook voor dat het vliegwiel op gang komt. Raak je verder van je egelconcept verwijderd, dan draait het wiel in tegengestelde richting. Dat leidt tot een negatieve spiraal die demotiveert en weinig oplevert. Om het vliegwiel extra energie te geven, raadt Collins aan vooral gebruik te maken van nieuwe technologie.
Collins weet en passant ook de Golden Circle van Sinek nog van een extra ring te voorzien met het principe ‘eerst wie, dan wat’. Als je de why en de how kent, zorg er dan eerst voor de juiste mensen (who) aan te trekken, voor je verder gaat met what. Zet vooral je beste mensen op de grootste toekomstkansen.
Samen keihard werken
‘In zaken zijn grote dingen nooit door één persoon volbracht. Ze worden volbracht door een team van mensen’, zei Steve Jobs al. Daarmee zegt hij in feite twee dingen:
- Het realiseren van een droom en het bereiken van je doelen doe je samen met anderen.
- Het gaat om niets meer of minder dan het leveren van een topprestatie.
Want dromen is mooi, maar uiteindelijk moet er vanuit die motivatie en passie gewoon keihard gewerkt worden. Tijd is tenslotte schaars en groeien is het doel. Niet gericht op kortetermijnwinst, maar op een zo groot mogelijk marktaandeel en optimale schaalbaarheid, zoals een beetje startup weet. Waarbij je dus vooral managet op cashfl ow en niet stuurt op winst. En daarnaast vereist het dat je continu constructief kritisch bent op elkaar: het kan en moet altijd beter. Durf dus uit je comfortzone te gaan. Challenge elkaar voortdurend, net als in de topsport. ‘Hard works beats talent when talent fails to work hard’, zei de Amerikaanse basketballer Kevin Durant al. Dat kan door teamactiviteiten accountable te maken: evalueer samen openhartig alle activiteiten en resultaten en pas op basis hiervan plannen en gedrag aan. Kortom: leer als team van het eigen functioneren. Voorwaarde daarvoor is transparantie in werkzaamheden. Bekijk samen periodiek wat de toegevoegde waarde is van alle werkzaamheden.
Elimineer wat niet meer werkt. Daarmee ontstaat ruimte om inspanningen continu te verbeteren. Het management heeft hier een faciliterende rol: geen micromanagement, maar uitsluitend voor- en achteraf checks op de opdrachten – past dit nog bij onze droom en bijbehorende doelen? – met optimale ruimte voor het team. Welke investeringen en kosten vergen ze? En wat leveren ze op? Hoe kunnen alle inspanningen gerelateerd worden aan de omzet en winst? Dus hoe dienen we de schaarse middelen in te zetten voor een optimaal rendement? Zet daarbij het begrip ‘klantwaarde’ centraal. Simpel gezegd is dit wat je aan een klant verdient zolang deze klant ook daadwerkelijk klant is.
Schaalbaarheid is een voorwaarde
Zoals de meeste succesvolle startups hebben gedaan, doe je er goed aan vanaf het begin na te denken over de schaalbaarheid van je product of dienst en deze schaalbaarheid ook te bewaken. De manier waarop je onder andere de processen en systemen van je organisatie inricht, moet een razendsnelle doorgroei mogelijk maken zodra je product of dienst tractie krijgt. Die schaalbaarheid bepaalt voor een heel groot deel hoe realistisch het is om je droom daadwerkelijk waar te maken. In Silicon Valley kiezen dan ook de meeste startups ervoor om gebruik te maken van bijvoorbeeld platforms, cloud diensten en samenwerkingspartners. Zodat ze in de toekomst nergens door kunnen worden belemmerd in hun groei, ook niet internationaal.
Voorkom collectief geheugenverlies: doe!
Door te leren van wat je hebt gedaan, kun je het de volgende keer weer net even beter doen. De sleutel tot succes ligt dan ook in kennisdeling. Dat voorkomt ook collectief geheugenverlies wanneer medewerkers vertrekken. Zorg dat wie waardevolle dingen heeft geleerd, dit ook voldoende vastlegt voor of overdraagt aan collega’s. Zodat je de kwaliteit blijvend kunt verbeteren.
Tegelijk is het essentieel om in beweging te blijven en continu nieuwe dingen uit te proberen. Nieuwe kanalen inzetten, producten en diensten ontwikkelen en doelgroep segmenten selecteren. Uiteraard op basis van klantwensen of marktontwikkelingen en in lijn met de BHAG’s. Lef en ondernemerschap zijn cruciaal om de winnaar in de markt van morgen te worden. Neem dan ook nooit genoegen met goed genoeg. ‘Good is the enemy of great’, zoals Jim Collins concludeerde op basis van zijn onderzoek.
Doorzettingsvermogen is bepalend
Dus werk hard met je hoofd, maar vergeet ook vooral je hart en handen niet. Om je executiekracht te vergroten doe je er goed aan minder te overleggen, vast te leggen en te rapporteren en vooral uit te gaan van concrete acties. Doe vooral en geef nooit op. Neem wat dat betreft vooral ook een voorbeeld aan mensen als Elon Musk, Steve Jobs en Bill Gates, die zelf extreem hard werken en blijven doorgaan, zelfs als iedereen hen voor gek verklaart. Ik besluit dit artikel graag met een citaat van Steve Jobs: ‘Ik ben ervan overtuigd dat puur doorzettingsvermogen voor de helft het verschil maakt tussen een succesvolle en een minder succesvolle ondernemer. Het is zwaar, je investeert een groot deel van je leven erin. Sommige periodes zijn zo zwaar dat ik denk dat de meeste mensen het opgeven. Je werkt dan achttien uur per dag, zeven dagen per week. Dat red je alleen met heel veel passie. Je moet een idee hebben, of een probleem of onrecht willen oplossen, anders heb je niet het doorzettingsvermogen om het te volbrengen.’
Wie die passie heeft, maakt het zich in elk geval makkelijker door de grote droom in kleine stappen te verwezenlijken. Zoals het gezegde gaat: een olifant kun je alleen maar opeten in kleine hapjes. Daarover gaat het volgende artikel.
